Od 1 do 15 września 2017 roku trwać będą konsultacje publiczne m. in. projektu ustawy o organach administracji inwestycyjnej i nadzoru budowlanego.

 

Organami administracji inwestycyjnej (obecnie architektoniczno – budowlanej) będą:
1) starosta,

2) wojewoda,

3) minister (obecnie Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego).

Organami nadzoru budowlanego będą:

• powiatowy inspektor nadzoru budowlanego,
• wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (obecnie wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego jako kierownika wojewódzkiego nadzoru budowlanego, wchodzącego w skład zespolonej administracji wojewódzkiej,
• Główny Inspektor Nadzoru budowlanego.

Projekt pozostawia dotychczasową strukturę i właściwość miejscową organów nadzoru budowlanego. Nie oznacza to rezygnacji z zapowiadanego wcześniej przekształcenia 377 powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego w ok. 100 inspektorów okręgowych. Tak dużą reformę należy jednak odpowiednio przygotować, w szczególności pod względem organizacyjnym i finansowym, dlatego będzie wprowadzana stopniowo.

Z uzasadnienia projektu ustawy:

Organami nadzoru budowlanego, zgodnie z art. 11 projektu ustawy o organach, są: powiatowy inspektor nadzoru budowlanego, wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (dalej również „WINB”) oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (dalej: GINB). Zarówno powiatowy, jak i wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego są częścią administracji zespolonej odpowiednio w powiecie i województwie (art. 21 ust. 1 i 24 ust. 1). Przyjęte w projekcie ustawy o organach rozwiązanie polegające na utrzymaniu dotychczasowej struktury organów nadzoru budowlanego, w ocenie projektodawcy jest uzasadnione. Rozwiązanie to, funkcjonujące od 1 stycznia 1999 r., generalnie sprawdziło się pomimo niskiego poziomu finansowania PINB-ów oraz niewielkiej ilości etatów dla pracowników merytorycznych w niektórych inspektoratach. Z kolei rozważane w trakcie prac nad projektem ustawy rozwiązanie alternatywne, polegające na przekształceniu powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego w około 100 odzespolonych okręgowych inspektoratów nadzoru budowlanego, w opinii projektodawcy nie dawało gwarancji rozwiązania problemu niskiego poziomu finansowania organów nadzoru budowlanego. Ponadto, zachowanie dotychczasowej właściwości miejscowej (teren powiatu) organów nadzoru budowlanego stopnia podstawowego zapewnia większą dostępność tych organów dla obywateli.

Zmianie natomiast uległ sposób powoływania zarówno powiatowego, jak i wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego. Potrzeba dokonania takiej zmiany wynikła z pojawiających się zastrzeżeń co do obiektywizmu powiatowego lub wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego w zakresie kontroli obiektów budowlanych należących lub realizowanych przez organy powiatu czy wojewodę. Obecnie bowiem powiatowi i wojewódzcy inspektorzy

nadzoru budowlanego należą do administracji zespolonej oraz są powoływani i odwoływani odpowiednio przez starostę lub wojewodę (za zgodą GINB). Stąd zależność personalna powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego od starosty i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego od wojewodów jest dość duża, a od GINB znacznie ograniczona.

Również Najwyższa Izba Kontroli w informacji o wynikach kontroli pt. „Realizacja zadań przez organy nadzoru budowlanego” z dnia 5 kwietnia 2013 r., znak: KIN-4101-05/2012, nr ewid. 193/2012/P/12/079/KIN, wyraziła krytyczne stanowisko w tym względzie.

W konsekwencji taka sytuacja istotnie zwiększa podatność ww. inspektoratów na uwarunkowania i zależności lokalne. Jednocześnie centralny organ nadzoru budowlanego (GINB) nie ma obecnie dużego wpływu na wyciąganie konsekwencji w stosunku do powiatowych i wojewódzkich inspektorów za nieprawidłowe działania, które organ centralny stwierdza w ramach prowadzonych kontroli i postępowań. Stan taki, w stosunku do służb o charakterze kontrolnym, czy wręcz policyjnym, należy uznać za wyjątkowo niepożądany.

Zatem, zwierzchnictwo personalne nad powiatowymi inspektorami nadzoru budowlanego będzie w rękach wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego. WINB powoływał będzie powiatowego inspektora nadzoru budowlanego za zgodą GINB-a i po zasięgnięciu opinii starosty. Opinia ta nie będzie miała wiążącego charakteru, a starosta obowiązany jest do jej wydania w terminie 14 dni. WINB będzie także odwoływał powiatowego inspektora nadzoru budowlanego z tym, że nie będzie w tej sytuacji wymagane przedłożenie opinii przez starostę. WINB będzie jednak zobowiązany do odwołania powiatowego inspektora nadzoru budowlanego jeśli wystąpi o to do niego GINB. W takim przypadku opinia starosty nie będzie wymagana (art. 23 ust. 5). Spowoduje to zwiększenie kontroli organu centralnego, odpowiedzialnego za właściwe działanie nadzoru budowlanego, nad organami pierwszego szczebla i uniezależni te organy od wpływów lokalnych, jednocześnie zwiększając w praktyce odpowiedzialność za podejmowane działania. Z powyższych względów GINB powoływać będzie WINB-ów, z tym że po zasięgnięciu opinii wojewody. Przy odwołaniu przez GINB wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego opinia wojewody nie będzie wymagana.

GINB będzie także sprawować nadzór nad WINB-ami. Nad powiatowymi inspektorami nadzoru budowlanego nadzór sprawować będą właściwi WINB-owie. Dodatkowo GINB będzie miał uprawnienia do kontroli działalności powiatowych i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego, natomiast wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego będzie odpowiedzialny za kontrolę powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego. WINB będzie ponadto zobowiązany do przekazywania GINB-owi planów kontroli na następny rok oraz informacji o wynikach kontroli przeprowadzonych w roku poprzednim. Projektowana ustawa ustala terminy na przekazanie powyższych planów i informacji. Ponadto, GINB może w każdym przypadku żądać przedstawienia określonych akt kontroli przeprowadzonych przez WINB. Kontrole powiatowych i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego nie będą odbywać się na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej, która przy nowej (pionowej) strukturze wydaje się zbyt sformalizowana. Proponuje się ustanowienie swoistego trybu kontroli w rozporządzeniu, mając na celu przyspieszenie działań kontrolnych, ale przy zachowaniu zasady kontradyktoryjności..

Rozpatrywanie skarg na działalność wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego pozostanie w gestii GINB-a, a w stosunku do powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego – w kompetencji właściwych wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego.

Projektowana ustawa ustanawia także wymagania jakie musi spełnić osoba piastująca stanowisko powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. Osoba ta musi:

1) być obywatelem polskim;

2) korzystać z pełni praw publicznych;

3) nie być skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;

4) posiadać:

a) wykształcenie wyższe magisterskie lub równorzędne,

b) uprawnienia budowlane bez ograniczeń;

5) mieć co najmniej 5-letni staż pracy.

Podobne wymogi zostały przewidziane dla osoby pełniącej funkcję wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, z tym że od niej wymagane jest posiadanie 7 – letniego stażu pracy.

Mając na uwadze, iż powiatowy inspektor nadzoru budowlanego oraz jednostka go obsługująca (powiatowy inspektorat) wchodzą w skład powiatowej administracji zespolonej projektowana ustawa wprowadza możliwość pokrywania części wydatków inwestycyjnych oraz wynikających z funkcjonowania powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego, a także związanych z ich wzmocnieniem kadrowym – z budżetu powiatu. Rozwiązanie to jest komplementarne z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 814 z późn. zm.), zgodnie z którym do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawie zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Właściwość rzeczowa organów nadzoru budowlanego określa KUB. Zakres zadań organów nadzoru budowlanego wskazany został w art. 12 projektowanej ustawy:

1) kontrola zgodności realizacji inwestycji z przepisami KUB, aktami planowania przestrzennego oraz zgodą inwestycyjną,

2) kontrola posiadania uprawnień budowlanych przez uczestników procesu inwestycyjnego,

3) prowadzenie postępowań w sprawach:

a) zgody na użytkowanie,

b) naruszeń przepisów KUB,

4) współdziałanie z organami administracji publicznej na zasadach określonych w KUB,

5) badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych,

6) kontrola sposobu użytkowania obiektu budowlanego,

7) kontrola stosowania wyrobów budowlanych,

8) wprowadzanie danych do rejestru urbanistyczno-budowlanego.

W celu zapewnienia organom nadzoru budowlanego możliwości skutecznego działania w zakresie nałożonych na nie obowiązków w projekcie ustawy o organach wyraźniewskazano, iż:

1) właściwy miejscowo komendant Policji jest obowiązany, na wniosek organu nadzoru budowlanego, do zapewnienia jemu lub osobie działającej z jego upoważnienia, pomocy Policji w trakcie czynności kontrolnych,

2) właściwe izby samorządu zawodowego mają obowiązek przekazywania informacji lub udostępniania dokumentów dotyczących specjalności i zakresu uprawnień posiadanych przez osoby wykonujące zawód architekta lub inżyniera budownictwa na żądanie organu nadzoru budowlanego związane z wykonywaniem zadań określonych przepisami ustawy.

Dodatkowo projektowana ustawa nadała organom nadzoru budowlanego uprawnienie do wzywania osób w charakterze świadka (także przez pełnomocnika) do udziału w czynnościach kontrolnych, a także do składania zeznań osobiście, na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego, jeżeli ma to istotne znaczenie dla wyników kontroli.

Do kontroli przeprowadzanych przez organy nadzoru budowlanego nie znajdą zastosowania przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Jest to przede wszystkim spowodowane różnymi celami tych kontroli, ponadto stosowanie wielu ograniczeń w kontroli podmiotów gospodarczych wynikających z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (np. co do liczby dni kontroli w roku) w praktyce uniemożliwiłby wykonywanie zadań nadzoru budowlanego wobec przedsiębiorców.

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego zgodnie z art. 28 ust. 1 projektu ustawy o organac  jest centralnym organem nadzoru budowlanego (dotychczas również w sprawach administracji architektoniczno-budowlanej - zgodnie z art. 88 ust. 1 Pb). Projekt ustawy o organach zwiększa skuteczność mechanizmów kontroli i nadzoru GINB nad działaniami podległych mu organów m.in. poprzez:

- możliwość wydawania przez GINB poleceń podjęcia określonych działań wojewódzkiemu i powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego,

- możliwość kierowania do powiatowych i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego wniosków o wszczęcie postępowania w sprawie wznowienia postępowania albo stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, zaś wówczas organ nadzoru budowlanego jest obowiązany z urzędu wszcząć postępowanie.

Sposób wyłonienia i powołania osoby na stanowisko Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego uległ zmianie jedynie w zakresie niektórych z wymagań formalnych dla kandydatów na to stanowisko, takich jak: konieczność posiadania uprawnień budowlanych bez ograniczeń oraz kompetencji kierowniczych oraz co najmniej 7–letniego stażu pracy.

 

Ustawa wejdzie w życie na zasadach i w trybie określonym w ustawie - Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks urbanistyczno – budowlany.